Klokkenluiders half geholpen met voorstel Ter Horst

De maatregelen die minister Ter Horst wil nemen om de positie van klokkenluiders in Nederland te verbeteren, helpen slechts een deel van hen en dan ook nog in beperkte mate. SP-Kamerlid Van Raak: “De minister erkent eindelijk de waarde van klokkenluiders, maar ze doet veel te weinig om hen te ondersteunen en beschermen.”

Een klokkenluider is iemand die een misstand in een organisatie of in onze maatschappij aankaart. Dat is een goede zaak. Zijn de rechten van die mensen zo slecht gewaarborgd? “In Nederland is het op dit moment zo dat je wel gek moet zijn om aan de bel te trekken over een misstand. Klokkenluiders krijgen geen enkele bescherming van de overheid. Bekende voorbeelden daarvan zijn Fred Spijkers, Ad Bos en Paul Schaap. Die mensen zijn kapotgemaakt en berooid omdat ze, volkomen terecht, corruptie en onrecht aan het licht brachten. De manier waarop de overheid hen jarenlang heeft behandeld, is een schoolvoorbeeld van politiek onfatsoen.”

Maar minister Ter Horst komt nu met maatregelen! “Ja, maar wel met zeer beperkte maatregelen en mede omdat de SP er keer op keer om gevraagd heeft. Aanvankelijk wilde ze helemaal niets doen voor de klokkenluiders: de huidige regelingen werkten prima. Uit onderzoek van de Universiteit van Utrecht is echter gebleken dat klokkenluiders helemaal niets aan die regelingen hebben. Bovendien werd duidelijk dat de trieste situatie waar de bekende klokkenluiders in terechtgekomen zijn, anderen wel twee keer doet nadenken voor zij een misstand melden. Nu komt de minister met een meldpunt voor misstanden voor Rijksambtenaren.”

Fred Spijkers bij het in ontvangst nemen van de Rooie Reus-prijs in 1999.

Maar dat is te beperkt volgens de SP? “Dat is te beperkt volgens een meerderheid van de Tweede Kamer. In december al heeft de Kamer een SP-motie aangenomen die de minister oproept een instituut en een fonds in te stellen voor álle klokkenluiders, dus niet alleen voor Rijksambtenaren. Een man als Ad Bos, die de bouwfraude aan het licht bracht, heeft immers ook recht op ondersteuning. Wel moet het om zaken gaan die van belang zijn voor de hele samenleving: veiligheid en corruptie bijvoorbeeld. Voor het oplossen van ‘gewone’ arbeidsconflicten zijn andere instanties.”

Hoe zouden het instituut en het fonds eruit moeten zien? “Het instituut zou wat ons betreft onder leiding moeten staan van de Nationale Ombudsman, daar hebben veel mensen vertrouwen in. Het moet de klokkenluider voorzien van advies en hem ondersteunen in zijn strijd tegen bureaucratie en tegen de macht van grote organisaties die zijn verhaal het liefst onder de pet houden. Uit het fonds kunnen de kosten van processen betaald worden. Dat fonds vullen we overigens met de boetes die bedrijven krijgen voor de misstanden die de klokkenluiders hebben gemeld. In het geval van de bouwfraude was een percentage van de miljoenenboetes die zijn uitgedeeld aan bouwbedrijven genoeg geweest om de proceskosten van heel wat klokkenluiders te betalen.”

Je bent de laatste tijd vaak in het nieuws met je voorstellen voor ondersteuning van klokkenluiders. Waarom vind je dit zo belangrijk? “Ik ben politicus om problemen op te lossen en daar heb ik klokkenluiders voor nodig. Die moeten mij mede op die problemen wijzen. En ik vind het onverteerbaar dat in Nederland onveilige toestanden of corruptie bestaan en dat mensen daar geen melding van durven te maken omdat de kans bestaat dat ze daarmee hun leven vergooien.”