Senaat op de bres voor het ongevraagd en kritisch advies

Omdat het kabinet van plan is om de ambtelijke dienst met 20% te verkleinen, wil ze in één gebaar eenzelfde bezuiniging doorvoeren bij de adviesraden, die regering en parlement voorzien van inzichten en adviezen bij het maken van beleidsplannen en wetten.

Het staat allemaal in de Nota Vernieuwing Rijksdienst, die vandaag in de senaat werd behandeld. De Eerste Kamer bleek vandaag die sanering van adviescolleges niet zo vanzelfsprekend te vinden. Daardoor lijkt het immers alsof die adviesraden onderdeel uitmaken van het ambtelijk apparaat en daaraan dienstbaar zijn in plaats van aan de democratie. Minister Ter Horst vond de hele senaat, met uitzondering van de VVD, tegenover zich.

“Een goede regering omgeeft zich met onafhankelijke en kritische raadgevers. Door hun kennis en ervaring in te zetten en te luisteren naar kritische geluiden, wordt de kwaliteit van het beleid verbeterd”, zei SP-senator Arjen Vliegenthart. Weliswaar mag ook van hem het aantal adviezen en rapporten best wat minder worden, maar dan moet de minister wel garanderen dat toekomstige adviseurs onafhankelijk en kritisch kunnen blijven. Het verontrustte hem dat een aantal adviesraden bang is dat ze worden afgeschaft omdat ze te kritisch zijn over het regeringsbeleid. Niet alleen de onafhankelijkheid van adviseurs is voor de SP een voorwaarde, ook het kunnen uitbrengen van ongevraagde adviezen hoort daar bij: “Daardoor kunnen adviesraden de politieke waan van de dag ontstijgen en de regering waarschuwen voor eventuele misstappen. Het is voor ons een fundamentele waarborg dat het systeem in elk geval onafhankelijk blijft”, aldus Vliegenthart.

Ook woordvoerders van de meeste andere partijen bleken eenzelfde mening toegedaan. En hoewel de minister toezegde in mei met een analyse te komen waarin duidelijker dan tot nu toe wordt uitgelegd wat het kabinet nou precies wil met de adviesraden en waarom, beende ze aan het einde van het debat boos en zonder enig commentaar te geven weg toen de senaat haar confronteerde werd met een door zes fracties ondertekende motie. Daarin was op een rijtje gezet waaraan de toegezegde analyse zal moeten voldoen volgens de senaat. In dat rijtje staat prominent de wenselijkheid van gevraagde én ongevraagde adviezen.