Naar een beter Europa met minder bevoegdheden

Vandaag debatteerde de Tweede Kamer over 'de Staat van de Europese Unie'. Namens de SP pleitten Tweede-Kamerlid Harry van Bommel en europarlementariër Erik Meijer voor een beter Europa met minder bevoegdheden.

Bijdrage van Harry van Bommel:

Voorzitter, 1 juni 2005 zal de geschiedenis ingaan als een keerpunt in de Nederlandse geschiedenis. 1 juni 2005 is een historische datum omdat Nederlanders op deze dag voor het eerst écht inspraak kregen in een belangrijk hoofdstuk van de Europese samenwerking. Eindelijk konden Nederlanders meebeslissen over de bestemming van de Europese trein. Zoals u weet trok Nederland hard aan de rem en ondanks de onheilsvoorspellingen van sommigen is de Europese trein niet ontspoord. Wél heeft er sinds 1 juni een omslag plaatsgevonden in het denken over Europa. Niet alleen bij de regering, ook in de Kamer - getuige de nieuwe opstelling van de PvdA. Daar was geen Brede Maatschappelijke Discussie voor nodig.

Voorzitter, de minister van Buitenlandse Zaken hanteert sinds kort het motto: nationaal doen wat nationaal kan, Europees wat Europees moet. De SP is zeer verheugd met dit motto. Want wat is de Europese noodzaak om vanuit Brussel miljoenen euro's beschikbaar te stellen voor fietspaden in Drenthe? Waarin ligt het Europese belang voor een geveltuinenwedstrijd in Amsterdam Oud-West? Volgens de Raad van State is de druk groot, ook vanuit lidstaten, om op bepaalde terreinen in Brussel juist meer te regelen dan nodig is. Komt die druk ook uit Nederland? Wat gaat het kabinet doen om dit te beperken? De SP is blij dat er op 17 november in Den Haag een subsidiariteitsconferentie gehouden zal worden. Maar het moet niet bij een eenmalige oefening blijven. Er moet structureel een grotere zeggenschap komen van nationale parlementen op Europees beleid. De staatssecretaris stelt voor om een 'waakhond voor subsidiariteit' aan te stellen. Wat moeten we ons daarbij voorstellen? Onze Kamervoorzitter pleitte vlak na het referendum voor een 'rode kaart', waarmee nationale parlementen onwenselijke Europese besluiten moeten kunnen tegenhouden. Steunt het kabinet een dergelijk instrument? En krijgt de 'waakhond voor subsidiariteit' gezelschap van de 'waakhond voor proportionaliteit'? Wat wil het kabinet op dit gebied gaan doen?

Voorzitter, volgens het Financieele Dagblad van vandaag steunt de Nederlandse regering het voorstel van Zweden om de vraag 'hoe verder met de ratificatie van deze grondwet' een jaar later te beantwoorden. Waarom wil het kabinet uitstel van dit besluit? De grondwet is toch 'dood', om met de woorden van de staatssecretaris te spreken? Voorzitter, recent stelde de minister van Buitenlandse Zaken dat in de Europese grondwet was geregeld dat sociaal beleid, belastingen, gezondheidszorg, buitenlands beleid en defensie gereserveerd blijven voor de nationale politiek. Naar mijn mening stond dit niet in de grondwet, maar laten we van het positieve uitgaan: de minister is er blijkbaar voor om deze terreinen te beschouwen als exclusief nationale aangelegenheden. Uit onderzoek van de Universiteit Twente blijkt dat veel kiezers Europese samenwerking ervaren als "een bedreiging voor de welvaart, een bedreiging voor de sociale zekerheid en een bedreiging voor de nationale identiteit". Met zijn stellingname neemt de minister van Buitenlandse Zaken deze vrees serieus. Maar hoe moeten we de uitspraken van de minister van Economische Zaken in dit verband duiden? Hij stelde onlangs in de NRC dat Europa ook over sociale voorzieningen gaat. En wat is de reactie van het kabinet op de stelling van de Raad van State dat het niet de vraag is óf er een Europese sociaal economische ordening moet komen maar wélke? Is het kabinet bereid om op Europees niveau te bepleiten dat belastingen, sociaal beleid, gezondheidszorg, buitenlands beleid en defensie worden aangemerkt als exclusieve bevoegdheden van de lidstaten? Kan het kabinet aangeven welke Brusselse bevoegdheden nog meer in aanmerking komen voor repatriëring? Bijvoorbeeld openbaar vervoer en volkshuisvesting? Is het kabinet bereid zich explicieter uit te spreken over de vraag welke beleidsgebieden aangemerkt kunnen worden als een exclusieve bevoegdheid van de lidstaten?

Voorzitter, ook op institutioneel niveau moet er wat de SP betreft aan de EU gesleuteld worden. Het Europees Parlement staat te ver af van de Nederlandse politiek én van de Nederlandse burger. De terugkeer naar een vorm van het oude dubbelmandaat voor nationale politici zou een oplossing kunnen zijn. Europarlementariërs die ook lid zijn van de Eerste of Tweede Kamer zullen dichter bij de nationale bevolking staan en zouden de kloof met de burger kunnen dichten. Uit onderzoek dat onze Kamervoorzitter vorig jaar heeft laten doen is gebleken dat niets invoering van het dubbelmandaat in de weg staat. Deelt het kabinet deze conclusie? Is het kabinet bereid om met voorstellen te komen tot invoering van een dubbelmandaat? De SP overweegt op dit gebied een motie in te dienen.

Voorzitter, uit onderzoek van bureau Interview NSS in opdracht van NOS over het stemgedrag op 1 juni bleek dat een meerderheid van de tegenstemmers heeft tegengestemd omdat Nederland zeggenschap over eigen beleid en invloed in Europa zou verliezen. De voorzitter van de Europese Commissie heeft onlangs gezegd dat er sinds de uitbreiding met 10 nieuwe lidstaten geen significante commissie-voorstellen zijn tegengehouden. Hieruit blijkt dat de bestaande besluitvorming uitstekend functioneert en dat een verdere uitbreiding van de meerderheidsbesluitvorming niet noodzakelijk is. Deelt het kabinet de analyse van Barroso? Is het kabinet bereid om zich te verzetten tegen verdere verwatering van de Nederlandse invloed in Brussel? Is het kabinet bereid om te onderzoeken op welke gebieden besluitvorming met eenparigheid van stemmen uitgebreid kan worden? De SP overweegt op dit gebied een motie in te dienen. En nu we het toch hebben over de uitbreiding: hoe verklaart het kabinet de hoge toestroom van werknemers uit Polen naar Nederland? Volgens voorzichtige schatting van de Raad voor Werk en Inkomen werkten er in Nederland in 2004 53.000 Polen. Terwijl het CPB in 2004 nog schatte dat dit er 20.000 zouden zijn over een periode van 2 jaar. Hoe kan het dat deze schattingen zoveel afwijken van de werkelijkheid? En wat is de verwachting ten aanzien van de toestroom van werkzoekende Roemenen en Bulgaren? Het heeft toch geen zin om onze grenzen maar open te gooien en Oost-Europeanen massaal onze arbeidsmarkten te laten verstoren?

Voorzitter, in de Europese grondwet stonden ook best lovenswaardige dingen. Artikel I-24 zou bijvoorbeeld leiden tot meer transparantie in de besluitvorming van de Raad. Uit onderzoek van de Europese Ombudsman is gebleken dat de grondwet helemaal niet nodig is om dit te realiseren. De Raad hoeft alleen maar haar eigen procedures te amenderen om alle wetgevende vergaderingen openbaar te maken. Naar aanleiding van dit onderzoek heb ik de vraag gesteld of de regering bereid is om de procedures in de Raad te amenderen. De Staatssecretaris voor Europese Zaken antwoordde mij dat het EU-Voorzitterschap de toezegging heeft gedaan met een initiatief op dit punt te komen en dat Nederland dit initiatief afwacht. Heeft het kabinet inmiddels iets vernomen van het Voorzitterschap? Zou het geen goed signaal zijn naar de burger als Nederland hierin het initiatief neemt? Waarom afwachten? Verder stelt de Raad van State voor om ontwerp-EU-regelgeving te behandelen als ware het een nationaal wetsvoorstel. Kunnen we op dit gebied initiatieven verwachten van het kabinet?

Voorzitter, afsluitend de financiën van de EU. De SP is het zeer met de Britse premier Blair eens dat eerst de richting van de Unie bepaald moet worden alvorens te spreken over de financiën. Je gaat ook niet eerst onderhandelen over de prijs van een auto, zonder dat je weet wat voor model je krijgt. Deelt het kabinet de mening van de Britse premier dat "zonder een akkoord over de richting voor Europa en over de financiën, de EU hoe dan ook niet op het juiste spoor terug kan komen"? In een nieuwe lange-termijn begroting moet allereerst een oplossing gevonden worden voor de Britse korting en moet de Nederlandse netto-positie verbeterd worden. De SP steunt het kabinet in haar streven om te komen tot een absolute en relatieve verbetering van de netto-positie. Nederland is te lang de melkkoe van Europa geweest. Ten derde moet er gesneden worden in de landbouwsubsidies. Uit cijfers van Oxfam is gebleken dat de top 15 procent van de Franse agri-business maar liefst 60 procent van de voor Frankrijk beschikbare landbouwgelden opstrijkt. Ook schijnt prins Albert van Monaco vorig jaar 287.000 euro uit dit potje ontvangen te hebben voor zijn landbouwactiviteiten in Frankrijk. Deze feiten tonen de absurditeit van deze Europese subsidies aan. Inkomenssteun moet terecht komen bij bedrijven die deze steun nodig hebben en niet bij prins Albert van Monaco en bedrijven met forse winsten. De SP roept het kabinet op alleen akkoord te gaan met nieuwe Financiële Perspectieven als er écht sprake is van een toekomstgerichte begroting. Is de regering bereid om, als zo'n overeenkomst nog lang op zich laat wachten, aan te sturen op een 'overbruggingsbegroting' van twee jaar? Dit biedt meer ruimte om op korte termijn tot een overeenkomst te komen. En zo kunnen we vanaf 2009 werken met een begroting waar de EU écht mee verder kan.