JSF-fiasco steeds groter: Nederland staat in drijfzand
In april verschenen alarmerende berichten in de pers dat de ontwikkeling van de Joint Strike Fighter met grote problemen gepaard gaan. Nu blijkt dat deze geruchten kloppen en de regering weinig concreets kan melden over tal van belangrijke technische problemen. De SP ziet met de week meer aanleidingen om uit het fiasco te stappen.
De JSF is te zwaar en wordt te duur en komt te laat. Deze week spreekt de Kamer over de tussenstand van een grootheidswaanzinnig project waaraan we nooit hadden mogen beginnen. Aan de orde is de precieze stand van zaken en vooral gaat vraag: hoe gaat de regering er actief mee om?
Lees hier de bijdrage van SP-Kamerlid Krista van Velzen:
Overgewicht Alle versies van de JSF die gepland zijn zullen zwaarder worden dan verwacht is. Het is triest dat naast zeer veel burgers nu ook Amerikaanse vliegtuigen aan obesitas blijken te lijden.
De Amerikaanse wapenindustrie heeft last van vraat- en vetzucht en alle vrienden krijgen daarom op een recept mee van Big JSF’s. Het gevolg is dat de SDD-fase anderhalf jaar wordt verlengd. Want de ontwikkeling van de verschillende JSF-varianten is “complexer dan aanvankelijk was gedacht”.
De Kamer wordt voorgespiegeld dat hierover in 2005 nog gemakkelijk kan worden gepraat, zonder dat dat ernstige gevolgen zal hebben voor het project. Niet nu, maar in 2005. De regering gaat er vanuit dat de technische problemen worden opgelost, en dan zal, ik citeer de brief van 25 mei, “tijdig kunnen worden beschikt over voldoende informatie om in deze kabinetsperiode een verwervingsbesluit te kunnen nemen.”
Op dit punt en ook andere blijkt vooral dat de regering keuzes wil ontlopen. Het lijkt er op dat de regering heel graag in haar voorziene regeerperiode de beslissing wil nemen om dat toestel te kopen. Maar waarom zou dat? Als de regering ermee akkoord gaat dat de ontwikkeling twee jaar vertraging oploopt, dan moet de regering akkoord gaan dat een beslissing tot aankoop met twee jaar wordt uitgesteld. Laat de kiezers maar beslissen over deze dikkerd.
Financiën Er is nog veel onduidelijk op technisch terrein maar daardoor is duidelijk geworden dat op financieel vlak het hele project duurder wordt waar we, bij wijze van spreken, bijstaan. Nu blijkt dat de kosten voor het hele project 22,5% duurder uitvalt. Van 200 miljard dollar naar 245 miljard dollar. Dit bedrag bestaat uit de ontwikkelingskosten en de productiekosten voor 2443 vliegtuigen.
Maar ooit, nog maar zo’n vier jaar geleden, verwachtte Lockheed Martin een totale productie van 6000 toestellen. Toen twee jaar geleden het besluit werd genomen werden zo’n 4500 tot 5000 toestellen als gebraden duiven voor de industrie voorgespiegeld. In rap tempo worden nu prognoses bijgesteld en de vette gebraden JSF-kapoenen verschijnen nog steeds in de lucht, maar nu als fata morgana. Als je dichterbij komt zijn er niet meer.
Ooit, zo’n paar jaar geleden zouden de Nederlandse bedrijven orders ter waarde van misschien wel 7,5 miljard euro kunnen opstrijken. De regering geeft toe dat de vandaag de dag ontvangen orders voor de Nederlandse industrie vooral ontwikkelingsorders zijn en geen garantie bieden voor daadwerkelijke productieorders, maar "een betere uitgangspositie". Het extrapoleren van de huidige geboekte orders naar een uiteindelijke totale uitkomst van het JSF project, is daarom natte vingerwerk, gebaseerd op de over-optimistische veronderstelling dat behaalde ontwikkelorders automatisch zullen leiden tot productieorders.
Nu, spreekt de regering in de brief van vrijdag (25 juni) van “kunnen leiden tot omzet van 5,5 miljard en daarna nog mogelijkheden voor verhoging”. Kunnen.
De kale stuksprijs. In september 2003 is de ‘kale stuksprijs’ verhoogd van 38, 1 miljoen naar 42,6 miljoen dollar. Redenen; algemene kostenstijgingen (pensioenlasten, verzekeringspremies en ziektekosten). Maar de echte gestegen ontwikkelingskosten moesten nog worden uitgerekend. En nu een maand na het jaarlijks rapport blijkt de kale stuksprijs opgelopen te zijn tot 45,2 miljoen. Een stijging van ruim 18% in twee jaar. Wat kunnen we nog meer verwachten voor de komende jaren?
Inschakeling Nederlandse industrie De regering schrijft dat niet alleen zijzelf met tal van onzekerheden rekening moet houden, maar dat geldt ook voor de industrie. Maar alles plussend en minnend valt het wel mee. Diezelfde optimistische benadering geldt ook Lockheed Martin dat een aantal vragen onbeantwoord laat. Namelijk de totale productieomzetverwachting en de concrete onderbouwing daarvan.
Na de zomer krijgen we meer te horen van Lockheed Martin over onderbouwing van de omzetverwachtingen beschrijven. Waarom kon dat niet eerder? Heeft de regering pas bij Lockheed Martin aangeklopt toen in april duidelijk werd dat alles veel duurder werd? Een speciale lobbyist die werkt aan het vergroten van het aantal contracten voor het midden en kleinbedrijf is aangesteld. Inmiddels laat het Midden- en Kleinbedrijf weten teleurgesteld te zijn in het vertrek van lobbyist Van Hoof die de nieuwe staatssecretaris van Sociale zaken wordt? Hoe regelt de regering de organisatie nu van het lobbywerk? Uit de brief blijkt niet (duidelijk) of dat lobbywerk resultaten heeft afgedwongen.
Eventueel langer doorvliegen met de F-16 De regering gaat er nog steeds van uit dat vanaf 2012 de eerste toestellen voor Nederland beschikbaar komen. Maar de preproductiefase (LRIP in het bargoens van het Pentagon) zal tussen 2007 en 2014 in totaal 519 toestellen opleveren. De vraag die opkomt is hoeveel stuks andere landen daarvan zouden kunnen krijgen. Gaan de meeste niet naar Amerikaanse en Britse krijgsmachtdelen? De echte productie fase, de Full Rate Production, zal volgens de huidige stand van zaken pas vanaf 2014 beginnen.
Twee jaar geleden schreef de regering dat doorvliegen met de F-16 voor langere tijd na 2010 zonder aanvullende maatregelen om een drietal redenen niet goed mogelijk is. Het wordt tijd om vooruit te lopen op dit technische probleem met vergaande consequenties. Want wat schreef de regering toen?
“Een eventuele ‘endlife-programma’ dat zou voorzien in een ingrijpende kwalitatieve verbetering en levensduurverlengende aanpassingen aanzienlijke kosten met zich mee, te meer omdat de VS daaraan niet meedoen.”
Erkent de regering dat uitstel van JSF-productie de keuze om de JSF te nemen als gevechtsvliegtuig bemoeilijkt omdat de druk op de F-16 langer in dienst te houden groter wordt?
Tot slot Alles stroomt en niets blijft het zelfde, zei de oude Griek Heraclites. Dat is een fraai filosofisch uitgangspunt. Het zou ons niets verbazen als de liberale politici deze uitdrukking na aan het hart ligt, maar het is geen basis voor een harde business case. Het is belachelijk dat de regering met de technische onzekerheden nog een jaar wil aanmodderen. Het leidt tot een opeenstapeling van problemen die het project tot grote begrotingsoverschrijdingen leiden. Dat alles wordt aan het oog onttrokken door minder output te plannen. Een kleinere oplage voor een monsterlijke prijs.
De Nederlandse industrie is overigens niet zeker dat zij kan profiteren van dit project. Amerikaanse bedrijven kunnen om louter politieke redenen mettertijd voorgaan. Veel wordt “thans nog bezien”. De vergelijking met drijfzand komt sterk op, je kunt er misschien nog uitkomen, maar dat is heel moeilijk naarmate je langer wacht. Onherroepelijk zakt de regering weg. Daarom moet de Kamer de regering een touw en een plank toewerpen en haar uit het drijfzand trekken.
We stoppen ermee. Nu.
