De erfenis van Tjeenk Willink

Wanneer de koningin afstand doet van de troon, dat weten we niet. Wel weten we wanneer de onderkoning afscheid neemt. Herman Tjeenk Willink verlaat de Raad van State. Ik vind dat jammer; we verliezen een wijze man op een invloedrijke plek.

De vicepresident van de Raad van State wordt wel de ‘onderkoning van Nederland’ genoemd, omdat de koningin de voorzitter is en de vicepresident haar adviseert. Tjeenk Willink heeft die titel ook om andere redenen verdiend.

De Raad van State bekijkt alle wetten die de regering maakt. Maar deze vicepresident keek ook verder en schuwde niet om politici af en toe eens bij te lichten. Tjeenk Willink hield ons, politici, indringend voor dat wij verantwoordelijkheid moeten nemen voor de samenleving. Hij waarschuwde voor de logica van de markt, die de politiek buitenspel zet.

In het jaarverslag dat verscheen in april 2010 schreef hij: ‘Verzelfstandiging en privatisering van publieke diensten hebben niet alleen geleid tot de groei van het aantal regels en (controlerende) instanties waarmee vooral professionele uitvoerders worden geconfronteerd, maar ook tot een democratisch deficit... De verantwoordelijkheid voor het algemeen belang kan niet worden uitbesteed. Het gaat uiteindelijk om een politieke afweging.’

Tjeenk Willink was bijna vijftien jaar vicepresident van de Raad van State. Hij zei wat hij vond, wat hem vaak kwam te staan op kritiek. Van rechts en van links, maar vooral van partijen die op dat moment de regering steunden. Het was beter geweest als deze politici wat meer naar deze onderkoning hadden geluisterd en wat meer verantwoordelijkheid hadden genomen, voor het onderwijs, de zorg en de veiligheid. En voor het bestuur.

Tjeenk Willink vertrekt, maar laat een waardevolle erfenis na. Ik hoop dat de nieuwe vicepresident van de Raad van State een voorbeeld aan hem zal nemen en even onafhankelijk en even kritisch zal zijn. ‘Onderkoning van Nederland’ wordt je niet zomaar, die titel moet je verdienen.