Democratie

Is Nederland een democratie? Niet echt.

Van het jaar 0 tot 1918 hadden gewone mensen niet veel te zeggen. Hun belangen werden dan ook niet behartigd. Vanaf 1848 konden mensen de Tweede Kamer kiezen, maar dit gold alleen voor rijke mannen, ongeveer tien procent van de bevolking. Veel belangrijker dan het kiesrecht was het recht van vereniging. Mensen gingen vakbonden oprichten en politieke partijen. En strijden voor beter loon en betere arbeidsomstandigheden, beter onderwijs en betere zorg.

Vanaf 1918 mocht iedereen stemmen. Dat gaf aanvankelijk angst bij de elite; wat zouden al die mensen doen? Dit probleem werd opgelost door de ‘verzuiling’. Mensen werden georganiseerd naar levensbeschouwing: katholieken en protestanten stemden op religieuze partijen, die vooral de gevestigde belangen dienden. Na de Tweede Wereldoorlog groeide de invloed van socialistische partijen en vakbonden. Gewone mensen hadden nog steeds niet veel te vertellen, maar wel werd meer rekening gehouden met hun belangen. Door sociale wetten en sociale voorzieningen. Beter loon en betere arbeidsomstandigheden, onderwijs en zorg voor iedereen.

Nederland is ongeveer tien jaar een echte democratie geweest. In de jaren zeventig ‘ontzuilde’ de samenleving. Mensen stemden minder op levensbeschouwelijke gronden en voelden zich vrijer om te kiezen voor hun eigen belangen. Dat leidde tot een groei van de verzorgingsstaat. Dat ging goed tot begin jaren tachtig, toen in ons land een neoliberale wind ging waaien en de belangen van de rijken opnieuw gingen domineren. Sociale rechten werden afgezwakt (‘geflexibiliseerd’) en sociale zekerheid uitgekleed (‘gemoderniseerd’). Steeds meer publieke diensten werden uitverkocht op de markt (‘geliberaliseerd’). De zeggenschap van mensen over de samenleving werd kleiner. De tegenstellingen in de samenleving namen weer toe.

Kunnen we Nederland weer meer democratisch maken?