Het einde van het marktgeloof
De kritiek op de politiek van meer markt en minder overheid neemt snel toe. Van mensen die te maken krijgen met de gevolgen, zoals de protesterende werknemers in de thuiszorg, of de stakende buschauffeurs in het streekvervoer. Maar ook van de vicevoorzitter van de Raad van State en van de Nationale Ombudsman, twee mensen die vaak optreden als het geweten van het bestuur.
Vicevoorzitter Tjeenk Willink stelt in het jaarverslag van de Raad van State dat de "bureaucratisch-bedrijfsmatige logica" een gevaar vormt voor goed bestuur:
"Met een zekere onbekommerdheid werden uitvoeringsinstanties verzelfstandigd en publieke functies aan de tucht van de markt onderworpen. Te weinig werd voorafgaand aan de hervorming van publieke instituties een discussie gevoerd over het publieke belang dat moet worden gehandhaafd…"
Nationale Ombudsman Brenninkmeijer uit in zijn jaarverslag eveneens harde kritiek op de overheid, die burgers soms onverschillig en onfatsoenlijk behandelt. Als één van de oorzaken noemt ook Brenninkmeijer het bedrijfsmatig werken van overheden, die burgers steeds meer ziet als klanten:
"Vanuit het perspectief van de burger is het de vraag in hoeverre het binnenhalen van vormen van marktwerking en daarbij horende prikkels steeds bijdraagt aan grotere tevredenheid. Bovendien valt te bestrijden dat 'klantvriendelijkheid' op de lange termijn een oriëntatiepunt voor de overheid kan zijn. Het gaat in de verhouding burger-overheid immers niet om klanttevredenheid, maar om burgerschap.
Veel politici reageren nogal kribbig. Het CDA vroeg tijdens een bezoek van Tjeenk Willink aan de Tweede Kamer verongelijkt waarom de Raad van State zulke algemene beschouwingen moet houden. Tijdens een gesprek met de Nationale Ombudsman riep een Kamerlid van de VVD dat zijn kritiek wel uit het verkiezingsprogramma van de SP lijkt te komen.
Ze zullen er aan moeten wennen, de politici van CDA, PvdA, VVD en D66, die tijdens de kabinetten van Kok en Balkenende de politiek van meer markt en minder overheid hebben gesteund. Het marktgeloof heeft zijn langste tijd gehad.
