Aftershocks

Aan de vooravond van een nieuw decennium is het goed om stil te staan bij zaken die anders kunnen. Je komt dan onvermijdelijk bij de crisis van het neoliberalisme. Het neoliberalisme heeft het westen na de val van de muur bijna twintig jaar gedomineerd. Het leidde tot een economische crisis die zo heftig was dat ook rechts inziet dat het anders moet. De heilige vrije markt bleek immers niet zo heilig te zijn. De vraag is hoe het dan wel moet.

In het boek Aftershocks (WRR, 2009) geven 25 wetenschappers en politici hun visie op de nieuwe situatie als gevolg van de crisis. Ze delen allemaal één mening: het kan niet meer doorgaan zoals het was. De eenzijdige focus op economische groei bleek veel te beperkt. Het enige doel was een zo hoog mogelijk Bruto Nationaal Product (BNP). Een hoog BNP zegt echter niets over de inkomensverschillen binnen een land en het zegt niets over de wijze waarop zaken geproduceerd worden. Lange files, vuile industrie, werkende armen en de 24-uurseconomie zijn goed voor het BNP, maar zijn ze ook goed voor de bevolking?

De schrijvers van Aftershocks dringen aan op een uitbreiding van de meetinstrumenten van economen. Naast economische groei, moet ook gekeken worden naar factoren als welzijn, duurzaamheid, gezondheid en opleiding. Het lastige is dat deze zaken niet zo makkelijk meetbaar zijn als de groei van het nationaal inkomen. Maar het zou te gek zijn als we ons daarom maar beperken tot het BNP. Het zou ons bovendien in een mum van tijd in een nieuwe crisis storten.

Als een regering kiest voor blikverruiming en naast economische groei ook kijkt naar welzijn en duurzaamheid, dan kan dat ertoe leiden dat het BNP iets afneemt. In ruil daarvoor krijg je wel een schoner milieu, betere zorg, meer hoger opgeleiden en kleinere inkomensverschillen. De 24-uurseconomie zal plaatsmaken voor meer vrije tijd, maar bovenal komt een eind aan een financieel systeem waarin megabonussen en hyperkapitalisme voorop stonden. Het lijkt me een prima opdracht voor een nieuw decennium.