Een historisch besluit
“Autonome school is historische fout”, schrijft Aleid Truijens in de Volkskrant van 9 september. De autonomie maakt dat schoolbesturen beslissen over salarissen en bevoegdheden van leraren. De minister van onderwijs staat aan de zijlijn: “Plasterk moet een werkelijk historisch besluit nemen. Het is van tweeën één. Neem als overheid weer de volledige verantwoordelijkheid voor het onderwijs en regel de salarissen en bevoegdheden centraal, óf laat de onderwijsmarkt vrij, opdat leraren en ouders zelf scholen oprichten en besturen en verschillende onderwijsmethoden hun succes moeten bewijzen.”
Dit dilemma geldt in feite voor de hele publieke sector. In de jaren negentig zijn publieke diensten door de overheid op afstand gezet: zorg, openbaar vervoer, woningbouw, onderwijs. Er werd een soort grijs gebied tussen markt en overheid gecreëerd: de semi-publieke sector. Neem de NS. Loopt het uit de hand met de vertragingen? Gaan de prijzen te veel omhoog? De minister wijst naar de NS, want hij gaat er niet meer over. Ook minister Vogelaar heeft grote moeite om afspraken te maken met woningbouwcorporaties over haar prachtwijken. Hetzelfde geldt voor het onderwijs. Schoolbesturen hebben enorme vrijheid om te bepalen wat er op de scholen gebeurt. Zij bepalen de hoogte van het salaris en zij bepalen welke leraren bevoegd zijn.
Het probleem is dat de democratische controle hiermee is opgeheven. De spoorwegen, de scholen, de corporaties: ze laten zich niet zomaar door de regering vertellen wat ze moeten doen. Als het misgaat, roepen Kamerleden en ministers moord en brand, maar macht om het te veranderen hebben zij steeds minder. Dus de cruciale vraag waar de politiek voor staat, is: laten we publieke diensten nog meer los of nemen we de zeggenschap weer terug in handen?
Een volledige privatisering lijkt me geen goed plan. Het leidt tot het recht van de sterkste met als gevolg grote ongelijkheid. Publieke diensten worden particuliere diensten, uitsluitend beschikbaar voor mensen met geld. Zaken die van ons allemaal zijn moeten bestuurd worden door mensen die democratisch gekozen zijn. Vandaar dat ik kies voor de eerste optie van Aleid Truijens.
