Het menselijk tekort

‘Niet alleen de banken, ook de burger is schuldig aan de huidige crisis. Omdat die als consument steeds meer wil, hebben we de banken verleid tot wat ze gedaan hebben’, aldus onze minister van Financiën tegenover Matthijs van Nieuwkerk in De Wereld Draait Door. ‘Niet marktfalen, maar het menselijk falen is de kern van het probleem’, aldus onze minister-president in een opiniestuk in de NRC over de crisis en de toekomst.

De twee founding fathers van dit kabinet weten het zeker: de mens, wij allen dus zijn schuldig aan de crisis. Maar wat betekent dat?

Het doet mij denken aan de discussies over de oorzaken van ongelukken op de werkvloer. In mijn woonplaats is een betonfabriek waar ze vloerplaten maken voor de woningbouw. Die platen stonden rechtovereind op het terrein te wachten op vervoer naar hun bestemming. Het kwam wel eens voor dat er iemand onder een omvallende plaat terecht kwam, soms met het meest dramatische gevolg.

Hadden die mensen niet goed opgelet? Een menselijke fout? De platen worden nu in ieder geval horizontaal gestapeld.

Het menselijk tekort. Ja, dat bestaat. Wie werkt maakt fouten. Erger nog, soms kunnen mensen als gevolg van hebzucht dingen doen die eigenlijk niet door de beugel kunnen. De mens is genegen tot het goede én het kwade, niet zelden zijn de omstandigheden – welke dan ook – bepalend voor wat het wordt. Daarom kent een beschaafde samenleving geboden en verboden die we gezamenlijk, op democratische wijze formuleren en voor ons allen vastleggen.

Zo ging het lange tijd in de wordingsgeschiedenis van ons land, Europa, en de wereld. Tot in de jaren tachtig de gekte toesloeg: het neoliberalisme.

Overheidstaken werden vermarkt; regels werden afgeschaft; alles moest flexibel, enzovoorts. Tevens werd de hebzucht tot motor verklaard van ons economische vooruitgang. Tegelijkertijd werden opvoeding, waarden en normen tot ouderwetse begrippen verklaard. Degelijk toezicht werd overbodig geacht.

Kortom: de samenleving werd een walhalla voor het eigen belang. Het gevolg? Vrij baan voor de graaiers, het algemeen belang werd een hol begrip, en de visie op de lange termijn werd van de agenda afgevoerd.

Tsja, inderdaad, allemaal mensenwerk.