Wie schrijft, die spreekt
Meer dan tien keer heb ik de troonrede in de Ridderzaal bijgewoond. Dit jaar voor het eerst niet als fractievoorzitter. Zat ik eerder altijd recht tegenover de koningin, nu had ik een plaatsje helemaal aan de zijkant en zag ik de vorstin eens van een andere kant. Voor het verhaal dat ze voorlas maakte het geen verschil. Wat u misschien niet weet is dat de tekst geschreven wordt door het kabinet en dat het staatshoofd de tekst alleen maar mag voordragen. Het resultaat is dan ook een ‘politiek’ stuk, en, zoals zo vaak bij dat soort stukken: het is vaag, algemeen en meestal nietszeggend. Wanneer de koningin haar tekst zelf schrijft, gaat het in de meeste gevallen écht ergens over. Ik doel op de Kerstboodschap die ze ons via radio en tv elk jaar doet toekomen.
De overgrote meerderheid van de Nederlanders is blij met de Oranjes en wil daarom dat we een monarchie blijven. En, het moet gezegd, Beatrix doet het goed. Ik heb wel eens gezegd: “Als we ooit een republiek worden en de Lijst Oranje doet mee, dan maken ze grote kans dat ze de eerste president mogen leveren.” Maar het blijft wel een raar gegeven. We hebben een volwassen democratie, maar ons staatshoofd mogen we niet kiezen. De koningin wordt zelfs niet benoemd door mensen die democratisch gekozen zijn. Het (toekomstig) staatshoofd wordt met een kroontje op geboren, en als de tijd daar is, bestijgt hij of zij de troon. Het is zo iets als dat de dynastie Michels het nationale voetbalelftal zou leiden; de familie Balkenende het kabinet; of de clan Marijnissen de SP.
Maar, zoals gezegd, Beatrix verdient een compliment voor de wijze waarop ze haar taken vervult. Ook de rol van Willem-Alexander en Maxima wordt door velen geprezen. En daarom is de monarchie voor de SP geen onderwerp om ons nu druk over te maken; er zijn belangrijkere zaken die onze aandacht vragen.
Terug naar de troonrede. Wat kunnen we doen aan het rare gegeven dat het kabinet een stuk schrijft dat dan door het staatshoofd wordt voorgelezen. Beiden moeten daar toch ontevreden over zijn. Maar is er een oplossing? Ik denk het wel. Laat Prinsjesdag – met de Gouden Koets, met de rijtoer en alle ceremonie – in stand, maar laat de minister-president in aanwezigheid van de Koninklijke familie zijn eigen verhaal vertellen. Dat is wel zo eerlijk.
