Weeklog: Vergeet de bestemmingsplannen, het grootwinkelbedrijf gaat voor
Lobbyisten van grootwinkelbedrijven hebben hun zin. Jarenlang klaagden ze steen en been over het vestigingsbeleid in de lidstaten. Heb je net een leuk stukje groen ontdekt buiten de stad, mag je er geen grote zaak neerzetten omdat het niet zou passen in het bestemmingsplan. Maar dat gaat nu veranderen: op 30 januari bepaalde het Europese Hof van Justitie dat de detailhandel valt onder het vrije dienstenverkeer in de EU. Sterker nog, voor het vrije dienstenverkeer hoeft het niet te gaan om grensoverschrijdende dienstverlening en dus valt het hele vestigingsrecht voor winkels er ook onder. Als je als gemeente of provincie nog wat open landschap wilt overhouden, heb je pech gehad. De markt voor diensten gaat voor. Het is het zoveelste voorbeeld van de ongebreidelde marktwerking waar ‘Brussel’ voor staat.
Enkele jaren geleden schreef ik een uitgebreid rapport over het belang van de detailhandel in de EU. Niet alleen vanwege de werkgelegenheid, maar ook omdat winkels kunnen bijdragen aan sociale veiligheid en winkelcentra zich kunnen ontwikkelen tot plekken waar je elkaar ontmoet. Voorwaarde is dan wel dat het gaat om een divers winkelaanbod: juist die kleine, zelfstandige winkels maken een stadscentrum aantrekkelijk. En een mooie menging van handige ketens met creatieve, zelfstandige winkels is ideaal.
Als gemeente en provincie moet je dan wel wat te zeggen hebben over het winkelbeleid. Een straat vol belwinkels is niet echt gezellig. En als de huren de pan uit rijzen, houd je alleen de ketens over. En dan heb je ook nog de trek naar buiten de stad, zoals in de VS al jaren geleden plaatsvond: lege, desolate stadscentra en shopping malls buiten de stad. Om een levendige binnenstad te houden, moet je moet af en toe in kunnen grijpen. Dat gaat nu een stuk moeilijker worden. Alle beslissingen die je als gemeente of provincie neemt, zullen worden gezien als beperking van het dienstenverkeer en dan moet de overheid maar aantonen dat het echt nodig was.
De uitspraak van het Hof komt niet uit de lucht vallen. Onder druk van de lobbyisten is de Europese Commissie al een tijdje bezig het beleid aan te scherpen. De EU moet en zal een eenheidsworst worden. Overal in de EU moet je kunnen rekenen op hetzelfde winkelaanbod. Alle mooie woorden over Europese waarden ten spijt, zie je hier waar de EU echt voor staat: markt, markt, markt en daarbinnen dan vooral de belangen van de grote multinationals. Ik schreef al eerder dat volgens nieuwe Europese regels voorstellen van gemeentes of provincies die een beperking opleggen aan het dienstenverkeer, eerst voorgelegd moeten worden aan de Europese Commissie. Dat kan dus leuk worden: geen bestemmingsplan zal erdoor komen als het vestigingsrecht teveel wordt ingeperkt. Kennelijk ziet de Commissie liever een verrommeld landschap en saaie binnensteden met een eentonig winkelbeeld, dan boze lobbyisten.
