Weeklog: overeenkomsten tussen Timmermans en Trump
Er is dit weekend – terecht – veel kritiek op het beleid van de kersverse Amerikaanse president Trump, die de grenzen gesloten houdt voor reizigers uit een aantal islamitische landen. Ook vicepresident Timmermans van de Europese Commissie heeft al geprotesteerd. Toch is diezelfde Timmermans medeauteur van het plan dat deze week verscheen om de migratie uit Noord-Afrika tegen te gaan. Na de Turkijedeal wil Timmermans nu een Libiëdeal. Natuurlijk, de woordkeus van de Europese Commissie is netter dan die van Trump, maar het effect is vergelijkbaar: vluchtelingen, zoek je heil maar elders. Het lijkt al lang geleden dat politici ervoor uit durfden komen dat mensen die vervolgd worden, bescherming nodig hebben.
Trump gaat heel ver met zijn inreisverbod. Maar ook de Europese Unie kan er wat van. Als je beschikt over een visum, gaat de EU niet zover als de VS, maar voor vluchtelingen uit naburige oorlogsgebieden zit de deur potdicht. Daarvoor heeft de EU veel, zo niet alles over. Zaken doen met de omstreden Turkse president Erdogan? Geen probleem, als we maar een deal krijgen waardoor we mensen die vanuit Turkije naar de EU komen, direct kunnen terugsturen. Deze week ging de Commissie nog een stapje verder: met de Libische regering wil zij tot een vergelijkbare regeling komen. Iedereen die zonder de vereiste papieren uit Libië naar de EU komt, kan rechtsomkeert maken. Klein probleempje: in Libië heeft de regering nauwelijks iets te vertellen en de milities des te meer. Maar daarover vind je in de voorstellen van de Commissie niet veel.
Volgens de Commissie zijn er vorig jaar 181.000 mensen zonder de noodzakelijke papieren via het centrale deel van de Middellandse Zee naar de EU gekomen. De meesten naar Italië. Van die groep heeft de helft asiel aangevraagd. Zo’n 28.000 mensen waren minderjarig, waarvan de meesten alleenreizend, dus zonder begeleiding van ouders of andere familieleden. De asielzoekers worden, net als de anderen beschreven als ‘illegale migranten’. De Commissie vergeet erbij te vermelden dat nu juist een belangrijk uitgangspunt van het vluchtelingenrecht is dat je als vluchteling geen papieren hoeft te hebben. Als je snel huis en haard moet verlaten en op de vlucht slaat, heb je geen tijd om je paspoort en visum te regelen, zo was en is de gedachte. Maar voor de Commissie zijn ook dit gewoon illegale immigranten.
In de toekomst wil de Commissie alle mensen zonder geldige papieren terugsturen naar onder meer Libië. Daar wil zij de opvangcapaciteit helpen verbeteren. In ruil hiervoor zal de EU, net als beloofd werd aan Turkije, vluchtelingen en met name kwetsbare groepen hervestigen in de lidstaten. Hoeveel vluchtelingen op deze manier alsnog bescherming in de EU krijgen, zegt de Commissie niet. Als dit ruimhartig gebeurt, krijg je een of meer kampen in Noord-Afrika van waaruit je op koninklijke manier naar de EU kunt komen. Dat klinkt goed, maar het heeft al gauw een aanzuigende werking: de reis naar deze kampen is een stuk simpeler dan die over zee en kan leiden tot grotere groepen mensen die bij de EU om bescherming vragen. Is het beleid niet ruimhartig, dan zijn vluchtelingen gedoemd hun dagen in Libië te slijten, waar mogelijkheden voor integratie en een menswaardig bestaan ontbreken.
Timmermans blijft hardleers, terwijl het ook anders kan. Organiseer nu eindelijk eens een internationale conferentie over de bescherming van vluchtelingen uit landen als Syrië, Irak, Afghanistan en Eritrea. Betrek daarbij alle landen in de regio, incl. de gehele Arabische wereld. Voer vervolgens druk uit op landen als de Verenigde Arabische Emiraten en niet te vergeten Saoedi-Arabië om ook hun aandeel te nemen in de opvang van vluchtelingen. En bied dan aan dat de EU hetzelfde doet. Dan onderscheid je je van het Amerikaanse isolationisme en kies je voor werkelijk internationale oplossingen. En dan lever je je niet over aan één omstreden leider of een aantal milities, maar aan de VN-Vluchtelingenorganisatie. Ooit vonden we dat mooi. Ik hoop van harte dat mensen als Timmermans dit opnieuw mooi gaan vinden.
