Weeklog: Ook zonder Fins referendum over opgeven euro blijft de eurozone instabiel

Dit voorjaar hield het Finse parlement nog een debat over het opgeven van de euro en een mogelijke terugkeer naar de Finse Mark. Aanvankelijk leek het erop dat de Finnen zich er dit najaar in een referendum over zouden kunnen uitspreken, maar inmiddels wil zelfs de extreemrechtse ‘Ware Finnen’ partij liever eerst afwachten wat de gevolgen van een Brexit zullen zijn voor Groot-Brittannië en sluiten ze een dergelijk referendum dit jaar in ieder geval uit. Daarmee lijkt een spoedig vertrek van Finland uit de eurozone van de baan, maar de euro blijft een wankel project en de ministers van Financiën van de eurolanden, onder voorzitterschap van Dijsselbloem, zouden er goed aan doen beter voorbereid te zijn op een uit elkaar vallen van de eurozone dan de Britten waren op een mogelijke Brexit.

De instabiliteit van de euro is het directe gevolg van de grote verschillen tussen de economische kracht van de eurolanden. Zuid-Europa zou via eindeloze bezuinigingen en verlaging van lonen aantrekkelijker moeten worden, maar dat leidde in rap tempo tot ellende voor de gewone mensen in Griekenland, Portugal en Spanje. De onvrede is er ook nu nog enorm en dat kan niet goed blijven gaan.

Als er wat minder bezuinigd zou worden en de lonen niet verder zouden worden verlaagd, werkt dit neoliberale economische model niet meer: de landen blijven dan te duur. Dat leidde deze week tot het plan van de Franse en Duitse regeringsleiders Hollande en Merkel om de zwakkere eurolanden via de opbrengsten van Europese belastingen en een Europees Monetair Fonds te gaan helpen. Waar zonder euro landen hun nationale munten in waarde konden laten zakken (devalueren), en zo hun producten voor de export goedkoper konden maken, is dat met de euro niet meer mogelijk. Dat betekent dat de hulp aan de zwakkere eurolanden een permanent karakter moet krijgen en dat zal ongetwijfeld tot verdere spanningen leiden bij de bevolking van de rijkere eurolanden die immers ook te maken heeft gehad met zware bezuinigingen. Finland is daar een voorbeeld van, maar ook in Nederland zal dit de impopulariteit van de euro alleen maar vergroten.

Ik begrijp de Finnen heel goed dat ze de gok van het opgeven van de euro (nog) niet wagen. Aan de andere kant is het beter als de ontvlechting van de eurozone gecontroleerd en geleidelijk gebeurt, dan dat er later wellicht een ‘big bang’ komt, zodra de spanningen in de eurolanden tot ontploffing komen. Als SP roepen we al jaren om een ‘plan B’, waarbij de gevolgen van een euro-exit zoveel mogelijk worden ondervangen. Als een land eruit wil stappen, moet het niet als paria behandeld worden, maar dienen we met elkaar solidair te zijn. Het zou dan helpen, als de ministers van Financiën hun angsten eens overwinnen en laten zien dat er wel degelijk leven is na de euro.