Weeklog: Menselijkheid in Europese ‘hotspots’ ver te zoeken

De Nederlandse regering is trots op het Europese asielbeleid. Het aantal asielzoekers in Nederland is namelijk flink afgenomen en aan de ongecontroleerde doortocht door Europa is een einde gekomen. Dat is ongetwijfeld waar, maar voor mij is een asielbeleid alleen geslaagd als er geen mensenrechten worden geschonden en vluchtelingen daadwerkelijk bescherming wordt geboden. De situatie in de ‘hotspots’ in Italië en Griekenland is echter erbarmelijk. Iedereen lijkt een andere kant op te kijken. Dat is onaanvaardbaar.

Amnesty International rapporteerde onlangs over de hotspots in Italië. Dit jaar zijn er al zo’n 130.000 mensen naar Italië gevlucht, zowel om economische als om politieke redenen. De screening door de Italiaanse autoriteiten gebeurt direct na aankomst. Mensen hebben dan vaak nog geen benul van wat ze te wachten staat, maar die eerste schifting is bepalend voor je lot: economische migranten moeten terug naar hun land van herkomst, asielzoekers kunnen naar de hotspots. De eerste categorie wordt trouwens niet echt uitgezet. Overal in Italië kun je steeds meer van deze migranten zien rondhangen: zonder documenten kunnen ze niet terug naar hun land van herkomst en werken kunnen ze alleen illegaal. Dat is niet alleen een garantie voor uitbuiting, maar ook voor toenemende spanningen tussen de Italiaanse bevolking en de groeiende groep migranten.

De asielzoekers lijken het beter te hebben, maar Amnesty rapporteert dat er veel gevallen zijn van onredelijk geweld door de autoriteiten, bijvoorbeeld als asielzoekers hun vingerafdruk moeten afgeven en zich daartegen verzetten. Amnesty spreekt zelfs van martelingspraktijken. En dat in de Europese Unie. De geestelijke marteling gaat overigens verder: het was de bedoeling dat in de hotspots snel asielzoekers zouden worden geïdentificeerd om in andere EU-lidstaten opgevangen te worden. Dat gebeurt nauwelijks: uit Italië zijn nog geen 1.200 asielzoekers opgenomen door andere lidstaten. Geen wonder dat de Italiaanse premier Renzi zich in de steek gelaten voelt. En de asielzoekers maar wachten…

In Griekenland is de situatie mogelijk nog erger. Asielzoekers verblijven er in tentjes die deze week door de ernstige regenval onbruikbaar werden. In één van de Griekse hotspots stichtten de asielzoekers brand om aandacht te krijgen voor hun lot. De Griekse regering kan de asielverzoeken zelf maar mondjesmaat beoordelen en ook hier worden nauwelijks mensen overgenomen door andere lidstaten.

Het leek een prima gedachte, die hotspots. Maar het werkt niet, als je zoveel overlaat aan de lokale autoriteiten. In Italië werken 11 asielmedewerkers uit andere lidstaten mee, in Griekenland 40. Dit is natuurlijk niet meer dan een druppel op een gloeiende plaat. Een massale operatie, waarbij de hotspots door alle lidstaten worden toegerust met voldoende personeel en met voldoende infrastructurele voorzieningen is nodig om de kwaliteit van de hotspots te verbeteren. Anders hebben diegenen gelijk die de hotspots niet zien als de menswaardige opvangcentra die ze zouden moeten zijn volgens de Europese plannen, maar als afschrikkingsmiddel. Dan kan Rutte blijven zeggen dat het asielbeleid geslaagd is, omdat hij minder asielzoekers ziet. Maar ik krijg de beelden van onmenselijke toestanden in de hotspots niet van mijn netvlies. Welterusten, meneer de minister-president.