SP Horst aan de Maas: 'Willen? We zullen wel moeten!'
In het Noord-Limburgse Horst aan de Maas timmert een groep SP’ers stevig aan de weg. Want ze hebben een missie. Nut en noodzaak lijken evident, want de situatie rondom de uitbuiting van arbeidsmigranten loopt alle spuigaten uit. Met recentelijk een in- en intriest dieptepunt. Grip krijgen en inspraak geven, luidt het devies.
Tekst: Rob Janssen; foto's: Maurits Gemmink
Het is gruwelijk en luguber. Het wekt woede en roept zo veel vragen op. Zoals: hoe heeft dit in godsnaam kunnen gebeuren? Hoe had voorkomen kunnen worden dat een Litouwse arbeidsmigrant in een maïsveld een slaapplek ging zoeken en daar overreden werd door een hakselmachine met de dood als gevolg? Wat had de ongelukkige er eigenlijk toe gebracht om überhaupt dat maïsveld bij Sevenum, gemeente Horst aan de Maas, uit te kiezen als slaapplek?
Het vreselijke ongeval heeft de discussie in de regio extra op scherp gezet. Extra, omdat in Noord-Limburg de problematiek rondom arbeidsmigranten de gemoederen al jaren bezighoudt. Om te beginnen over hun huisvesting. Maar ook over hun aantallen. Want het zijn er veel. Volgens een prognose zou in 2030 een kwart van het aantal inwoners in de gemeente uit arbeidsmigranten bestaan. Horst aan de Maas heeft 42.000 inwoners…
Geen werk? Geen onderdak!
De SP in heeft er de handen vol aan. Feitelijk speelt de partij een sleutelrol in het thema. Enerzijds zorgen de intensieve contacten in de wijken en buurten ervoor dat de afdeling snel van de hoed en de rand weet. Anderzijds begint in de hele regio het besef steeds meer door te dringen dat concrete oplossingen zullen moeten komen van een overheid die eindelijk eens grip gaat krijgen op de problematiek. En dat is precies waar de SP op hamert.
‘Geen werk meer? Dan ook geen onderdak meer. Helaas is dat de situatie waarin arbeidsmigranten zitten,’ zegt afdelingsvoorzitter Sebastian Lutterberg. ‘Over dat Litouwse slachtoffer zijn wij aan de weet gekomen dat hij weggestuurd werd uit zijn appartementje – eigendom van Kafra, de huisvestingspoot van Otto Work Force – en daarmee tegelijk zijn werk kwijt was. Uit bittere noodzaak heeft hij toen maar een tentje opgeslagen in een maïsveld en is gaan slapen.’ Daklozenopvang? Voor arbeidsmigranten bleek de gemeente dat totaal niet in beeld te hebben.
De Horster SP; het is een van de oer-afdelingen in Limburg. Opgericht in 1989 groeide de club langzaam maar zeker uit tot een politieke factor van formaat met als electoraal hoogtepunt zeven zetels in de gemeenteraad in 2014. Paul Geurts en Wilma Kurvers waren er vanaf het begin bij. Paul vormde in de jaren negentig samen met Peter van Zutphen uit Heerlen de eerste SP-Statenfractie in Limburg en kandideerde nog voor de Tweede Kamer. Wilma was lang raadslid en vervulde diverse bestuursfuncties. En dan had je nog Thijs Coppus, eveneens jarenlang raadslid en Statenlid en later landelijk penningmeester. Maar Thijs vertrok westwaarts en liet als jonge activist een leemte achter. Tegelijkertijd werd de spoeling steeds dunner en uiteindelijk leidde dat ertoe dat de afdeling in 2022 niet aan de gemeenteraadsverkiezingen meedeed. Een schok voor de Limburgse SP.
Blokkendozen
Niettemin telt de club nog steeds zo’n honderd leden en zet de afdeling in op ledengroei plus uitbreiding van het aantal actieve partijgenoten in de gemeente. Afgelopen najaar nam Sebastian Lutterberg het voorzitterschap op zich en gaf de club een nieuwe, frisse impuls. Zo’n zes jaar geleden verruilde hij zijn toenmalige woonplaats Nijmegen voor het Noord- Limburgse en sindsdien ‘rolde ik er langzaam in’, aldus Sebastian over zijn rol in de SP. Ook relatief nieuw in de afdeling is Eric Claessens. Hij kwam de afdeling versterken nadat er geruchten opdoken dat zijn woonwijk op de nominatie voor sloop zou komen te staan. ‘De SP kwam naar ons toe en luisterde naar ons,’ vertelt hij. Even later werd hij lid. ‘Systematisch naar de mensen toe gaan,’ noemt Paul Geurts dat: ‘Luisteren en ze mobiliseren, zodat ze zich bij ons aansluiten. Dat deden we vroeger al en dat zullen we altijd blijven doen.’
De hoop is dat de SP-visie op en het activisme inzake de ‘hot items’ in de regio mensen kunnen overtuigen om samen met de partij de schouders eronder te zetten. En dat er over twee jaar genoeg mensen voorhanden zijn om een kandidatenlijst voor de gemeenteraadsverkiezingen te kunnen presenteren. Want – hoe mooi en effectief het buitenparlementaire werk ook is – dat is wat ze uiteindelijk willen hier in Hôrs: weer een vertegenwoordiging in de gemeenteraad. ‘Willen? We zullen wel moeten!’, licht Paul Geurts de gevoelde urgentie toe. Wie kijkt naar de impact van de ‘hot items’ in het gebied ten noorden en westen van Venlo snapt dat maar al te goed. Arbeidsmigranten, natuurlijk. Maar hun problematiek stamt niet bepaald van vandaag of gisteren en staat daarbovenop zeker niet op zichzelf. Het tikt ook thema’s aan als wonen, veiligheid en gezondheid en uiteindelijk de leefbaarheid in de hele regio.
Wilma Kurvers: ‘Het begon in de jaren negentig al, toen tuinders veel arbeiders hierheen haalden. Velen waren toen nog illegaal. Ze sliepen in de bossen, in kartonnen dozen, soms zelfs letterlijk naast de machines. Een van onze raadsleden had het nodige daarvan gezien en kaartte het aan.’ Sindsdien kwam er langzaam verbetering voor de arbeiders, maar er gebeurde ook iets anders. Met de gemeente en de provincie als voornaamste pleitbezorgers werd de Floriade binnengehaald die de regio als mondiaal land- en tuinbouwcentrum moest neerzetten en waarvan zo’n beetje heel Limburg zou meeprofiteren. Niet dus. Het evenement leverde zware verliezen op.
Maar de ambities waren daarmee niet in de kiem gesmoord. Grofweg op het Floriade-terrein werd vervolgens Greenport Venlo uit de grond gestampt, een gebied van 5400 hectare en volgens de website ‘een uniek en duurzaam gebied waar je kunt werken, ondernemen, recreëren, leren en innoveren’. Noord-Limburg andermaal als centrum van de wereld, maar nu als dé plek voor agrifood, agribusiness, agrilogistics en god-weet-wat voor agri’s meer. ‘Blokkendozen,’ noemt Wilma Kurvers de gebouwen die in rap tempo verrezen. En hoe profiteren de inwoners van de omliggende plaatsen hiervan?, vroeg de SP zich hardop af. Werkgelegenheid, luidde het antwoord. Het klopte: de banen kwamen er. De Polen ook.
Men spreekt van ‘kampen’
De uitdrukkingen die gebezigd worden om de woonlocaties van Oost-Europese werknemers aan te duiden klinken niet altijd even fijn. Men spreekt van ‘containerflats’, ‘Polenhotels’ en zelfs ‘kampen’. De titel van het rapport van de commissie-Roemer spreekt boekdelen: ‘Geen tweederangsburgers. Aanbevelingen om misstanden bij arbeidsmigranten in Nederland tegen te gaan’. Een belangrijke aanbeveling uit het rapport van de voormalige SP-voorman luidt: ‘Ontkoppeling huur- en arbeidscontract’. De werknemer voor onderdak niet langer afhankelijk van zijn baas; dat had wellicht het vreselijke ongeluk in Sevenum kunnen voorkomen. Maar afdoende is het niet. De SP’ers van Horst aan de Maas kennen allemaal verhalen over mensen met geld of vrienden van mensen met geld die huizen in woonwijken opkopen om er arbeidsmigranten onder te brengen. Of die anderen proberen van woningverkoop te weerhouden onder het motto: ‘Als jij dat pand nou eens niét op de vrije markt verkoopt, dan zet ik er arbeidsmigranten in’. Paul Geurts: ‘Bij het servicepunt van de gemeente wordt nieuw gearriveerde Polen geadviseerd om zich meteen te gaan inschrijven bij de woningcorporatie.’ Zodat de druk op de sociale huurwijken nog verder toeneemt. ‘De wachttijd voor Horstenaren bedraagt zeven jaar,’ zegt Wilma Kurvers veelbetekenend. ‘Wij geven de arbeidsmigranten niet de schuld van de problemen. De situatie is als volgt samen te vatten: de mensen de lasten, de bedrijven de lusten. Wil je daar wat aan verbeteren dun zul je grip moeten krijgen op het geheel.’
De Horster SP is in dat licht niet bang om het juridische pad te bewandelen. Zo wist de Werkgroep Huisvesting Arbeidsmigranten, een gespecialiseerde ‘taskforce’ van de afdeling, onlangs nog de bouw van een appartementengebouw voor arbeidsmigranten door de rechter stil te laten leggen, omdat de vergunning (nog) niet in orde was. Ook de Wet open overheid is voor de werkgroep een instrument om informatie over soortgelijke kwesties boven tafel te krijgen. En minstens even belangrijk: altijd trekken de SP’ers samen op met de naar inspraak snakkende mensen in de wijken en buurten. Wat zij weten, zien en horen is goud voor de SP. Inmiddels hebben bewonersgroepen uit verschillende kerkdorpen in Horst aan de Maas zich bij de werkgroep aangesloten.
Weg omhoog
Draagvlak eveneens bij iets heel anders: in Horst aan de Maas bevindt zich de komst van een Zorgbuurthuis in een cruciale fase; ze noemen het refererend aan Oss al ‘het tweede Zorgbuurthuis van Nederland’. Zo timmert de Limburgse oer-afdeling onvermoeibaar aan de weg. De nieuwe contacten met buurtbewoners en omwonenden, met degenen die kleinschalige ouderenzorg bepleiten, met hen die voor een leefbare omgeving zijn, met werknemers die het zat zijn om als tweederangs burgers gezien en behandeld te worden; al die contacten moeten en zullen volgens de Horster SP’ers ertoe leiden dat hun club in 2026 weer over dat vurig gewenste instrument beschikt: een raadsfractie.