‘De arm van de zorgverzekeraar reikt tot in de slaapkamer’

Het was even schrikken voor veel thuiszorgcliënten met een zorgverzekering bij Zilveren Kruis, toen er een brief op de mat plofte met het advies om een andere zorgverlener te zoeken. Niet voor het eerst botst het belang van de zorgverzekeraar met de vrije zorgkeuze. Stichting ZorgRecht laat het er niet bij zitten en stapt naar de rechter.

Het zorginkoopbeleid van de zorgverzekeraars heeft al bij heel wat beroepsgroepen tot hoofdbrekens geleid. Onder anderen huisartsen, verloskundigen, tandartsen, psychologen en fysiotherapeuten roerden zich de afgelopen jaren al en momenteel zitten de kleine zelfstandigen in de thuiszorg in de tang. De vrijheid van patiënten om zelf een zorgverlener te kiezen is een groot goed, maar telkens weer proberen de zorgverzekeraars die keuzevrijheid te beperken.

Maartje krijgt thuiszorg van wijkverpleegkundige Nicoline van Os en een andere thuiszorg-zzp’er, beiden aangesloten bij Joy for Care: een netwerk van ervaren verzorgenden en wijkverpleegkundigen, die allen als zzp’er opereren. Nicoline komt dagelijks bij Maartje over de vloer, ze kennen en vertrouwen elkaar. Nicoline van Os weet, zonder dat Maartje dat telkens omstandig moet uitleggen, precies wat er moet gebeuren. Ze hebben in de loop van de jaren een band opgebouwd. Maartje heeft intensieve zorg nodig en Van Os levert maatwerk, waarbij ze niet telkens op de klok hoeft te kijken: ‘Ik neem zoveel tijd als nodig is om Maartje te verzorgen. Ik heb geen stopwatch nodig.’ En Maartje zegt: ‘Nicoline begrijpt heel goed dat voor mij de ene dag de andere niet is. Omdat ze mij goed kent en echt luistert, weet ze exact hoe ze daar op in moet spelen.’

Van Os heeft geen contract met Zilveren Kruis of andere grote zorgverzekeraars. Daarmee is ze geen uitzondering. Enerzijds is het voor zzp’ers lastig om een contract af te sluiten, want de zorgverzekeraars onderhandelen liever met grote zorgverleners. Anderzijds wil zij, zoals vele zelfstandigen, ook liever geen contracten afsluiten met de zorgverzekeraars, om te voorkomen dat deze winstgerichte kolossen zich verregaand met haar werk kunnen gaan bemoeien.

‘De macht van de zorgverzekeraars is veel te groot’

Maartje heeft bewust gekozen voor Nicoline van Os, nadat ze bijna een kwart eeuw cliënt was bij een grote thuiszorgorganisatie die wél contracten heeft met de grote zorgverzekeraars. Ze merkte dat er steeds minder ruimte was om rekening te houden met haar specifieke behoeftes en kreeg steeds vaker onbekende, nieuwe gezichten over de vloer. De veertigjarige Van Os op haar beurt werkte jarenlang als verpleegkundige in loondienst, maar raakte uiteindelijk verstrikt in alle regeltjes en protocollen. ‘Ik had maar beperkt tijd voor een cliënt en kon niet de zorg verlenen en aandacht schenken die volgens mij nodig waren. Daarvoor had ik destijds niet voor de zorg gekozen.’

In november ontvingen Maartje en andere Zilveren Kruis-verzekerden een brief waarin zij werden gewezen op het gemak van een gecontracteerde zorgverlener. Er ging namelijk, per 2018, een en ander veranderen. “Met uw zorgverlener hebben wij voor 2018 géén afspraken gemaakt”, stelde de zorgverzekeraar. Daarom moet Maartje de rekeningen voor de thuiszorg voortaan eerst zelf voorschieten, en moet ze een speciale machtiging aanvragen. Wanneer die aanvraag wordt afgekeurd, worden haar zorgkosten niet vergoed. 

Zo ontstaat oneerlijke concurrentie tussen gecontracteerde en niet-gecontracteerde zorgverleners, concludeerde Joyce de Bruijne, zelfstandig ziekenverzorgende in Rotterdam en omgeving: ‘Daarbij komt de vrije zorgkeuze zwaar onder druk te staan. Zilveren Kruis wil alle touwtjes in handen houden. Ik durf te stellen dat de arm van deze zorgverzekeraar inmiddels tot in de woon- en slaapkamer van de cliënten en patiënten reikt.’ Zij besloot het niet te pikken. Met een aantal al even strijdvaardige collega’s richtte ze de Stichting ZorgRecht op: ‘Om op te komen voor alle zzp’ers die door de ongelijkwaardige concurrentiestrijd hun cliënten, en daarmee hun inkomen, dreigen te verliezen.’ 

‘Kwetsbare cliënten worden platgewalst’

Een drukke tijd brak aan. Na berichten op sociale media en artikelen op diverse websites stroomden de steunbetuigingen binnen en deelden andere zorg-zzp’ers en cliënten hun zorgen. De Bruijne: ‘Cliënten zijn enorm geschrokken van de brief van Zilveren Kruis. Er zijn mensen die tegen alle rompslomp opzien en daarom overstag zijn gegaan, terwijl ze wel heel tevreden waren over de zorg van hun niet-gecontracteerde zzp’er. Cliënten met een psychische of sociale problematiek, die vaak ook nog eens met schulden kampen, raken ervan in paniek. En wat te denken van patiënten met dementie? Zij zijn niet in staat om de situatie te overzien en worden platgewalst door de verzekeringsmaatschappij.’

Van Os en De Bruijne zijn vrouwen die de zorg in hun hart hebben zitten. Ze hebben een lange staat van dienst in de zorg en zijn nu noodgedwongen actievoerder. ‘De macht van de zorgverzekeraars is veel te groot’, stellen zij eensgezind. ‘CZ zet nu stappen in dezelfde richting als Zilveren Kruis.’ Op termijn zouden ze graag één front willen vormen met alle actiegroepen die er zijn vanuit de verschillende beroepsgroepen in de zorg die tegen vergelijkbare problemen aanlopen. Want veel mensen zijn zich er amper van bewust hoe verstrekkend de gevolgen zijn van het inperken van de vrije zorgkeuze, tot ze er zelf mee geconfronteerd worden. Joyce de Bruijne: ‘Het hele systeem is ook zó ondoorzichtig! Zoveel mensen hebben geen idee hoe het zit. Dan denken ze dat zzp’ers duurder zijn of dat alleen rijke mensen zelf hun zorgverlener mogen kiezen, maar dat is een misverstand.’

Maar waarom sluiten ze dan toch niet gewoon een contract met de zorgverzekeraars? De Bruijne: ‘De zorgverzekeraars onderhandelen liever met grotere partijen. Bovendien: als je een overeenkomst afsluit dan bepaalt de zorgverzekeraar hoe je de zorg moet gaan aanpakken. Ook leggen de zorgverzekeraars beperkingen op aan het bedrag dat je kunt declareren. Maar neem terminale thuiszorg. Dat is 24 uur per dag en dan lopen de kosten snel op. Dus dan zit je al gauw aan je plafond.’ 
Het verhaal wordt nog bonter: ‘Er zijn gecontracteerde grote organisaties die nú de max voor 2018 al in zicht zien komen. In januari! Die nemen daarom geen cliënten meer aan die zulke intensieve zorg nodig hebben. Dus die cliënten komen dan bij zzp’ers uit, maar wij lopen dan weer tegen het probleem aan dat we die zorg niet meteen kunnen starten – omdat er eerst een machtiging moet worden aangevraagd bij Zilveren Kruis. Met als gevolg dat die cliënten bijvoorbeeld langer in het ziekenhuis moeten blijven – dat is pas duur!’ 
Hoe is het mogelijk? Joyce de Bruijne: ‘Ik zeg altijd: Nederland vergrijst, maar de zorgverzekeraars vergrijzen niet mee. Hun budgetten voor thuiszorg stijgen amper, terwijl door de vergrijzing de behoefte aan thuiszorg groter wordt. De zorgverzekeraars kopen minder zorg in dan eigenlijk nodig is.’

Rechtszaak

Op 7 februari, net na het verschijnen van de Tribune, staat Stichting ZorgRecht voor de rechtbank in Utrecht tegenover Zilveren Kruis. Via een kort geding eisen Joyce de Bruijne en haar medestanders een streep door de verplichte toestemming vooraf en het voorschieten van de rekening door cliënten. ‘Onze raadsman, een advocaat van bureau Hammerstein in Amsterdam, zal het woord voeren. Wij zitten op de publieke tribune en zullen zwijgen. Wij zijn het hartgrondig oneens met Zilveren Kruis, maar zullen niet met modder gooien. Het is aan de rechter om te bepalen wat er gebeurt. Wij zijn hoopvol gestemd.’

Dit artikel stond in de Tribune van februari 2018. Lees hier het volledige nummer.