Voer bodemtarief in bij notarissen

De eens zo eerbiedwaardige ‘stand’ van de notarissen ligt onder vuur. Sinds het loslaten van de vaste tarieven eind jaren ‘90 en de invoering van marktwerking is er sprake van een toename van de problemen. De mensen worden hier niet beter van. Daarom moeten de problemen worden opgelost door herinvoering van bodemtarieven, betogen Jan de Wit en Arda Gerkens.

Notarissen en de SP lijkt op het eerste gezicht niet zo’n voor de hand liggende combinatie. Jan Blokker schrikt zich zelfs dood (NRC.Next, 7 oktober jl.). De verklaring voor die combinatie is echter even simpel als voor de hand liggend: de uit de hand gelopen marktwerking.

In 1999 werd de nieuwe Wet op het Notarisambt ingevoerd. Geheel in overeenstemming met de neoliberale geest van de Paarse coalitie moest er gedereguleerd worden, wat leidde tot de invoering van marktwerking. Door de marktwerking werden de vaste tarieven voor verschillende werkzaamheden afgeschaft. Volgens het toenmalige kabinet zou dit leiden tot lagere prijzen en een betere service. Deze zegeningen van ‘de markt’ zijn nu, 10 jaar later, nog ver te zoeken.

Met name op het terrein van de verkoop van woningen en ander onroerendgoed brak er een moordende concurrentie uit. Om maar hun aandeel in die markt te behouden bleken notarissen bereid fraude te plegen, provisie te betalen en moest men steeds meer onder elkaars prijs duiken. Dit laatste leidde tot lagere prijzen. Maar op andere terreinen, bijvoorbeeld op het gebied van testamenten en echtscheidingen, stegen de prijzen juist flink. Per saldo heeft de marktwerking voor de mensen dus maar weinig financieel gewin opgeleverd.

Daarnaast heeft het vertrouwen in het notariaat door enkele misstanden een flinke deuk opgelopen. Het aantal berispingen en waarschuwingen door de eigen beroepsorganisatie is sterk toegenomen. Bijna 20% van de ruim 800 notariskantoren staat onder verscherpt toezicht van het Bureau Financieel Toezicht omdat hun financiële positie sterk verslechterd is. Eén notaris is recent uit zijn ambt gezet, en tegen acht kantoren loopt een tuchtrechtelijk onderzoek omdat er een tekort is op hun derdenrekening, de speciale rekening waarop het voor klanten bestemde geld wordt geparkeerd om vermenging met het ‘kantoorgeld’ te voorkomen.

Is het enkel en alleen aan de marktwerking te wijten dat enkele notarissen zich hebben misdragen? Nee, vanzelfsprekend niet. Zij worden echter wel meegezogen in de heersende concurrentieslag en laten zich verleiden tot ontoelaatbare praktijken.

De notaris is dankzij de marktwerking in een spagaat terecht gekomen. Hij is een ‘openbaar ambtsdrager’ gelijk aan een rechter, maar moet tegelijkertijd ondernemer zijn. Dat kan niet samengaan. Dit wordt bevestigd door de woorden van de ‘eminence grise’ van het notariaat, prof. mr. M.J. van Mourik, die stelt dat het notariaat is verloederd.

Een belangrijke bijdrage aan het herstel van het vertrouwen in het notariaat en het oplossen van de wantoestanden, is de herinvoering van vaste bodemtarieven. Bij bodemtarieven hoeft de notaris niet langer onder de kostprijs te werken en staat de kwaliteit van de dienstverlening weer centraal. Daarnaast hoeft de notaris zich niet meer te laten opjutten door concurrenten.

De politiek moet zijn verantwoordelijkheid nemen om voor de toekomst een betrouwbaar notariaat te garanderen. Dat is waar de mensen op lange termijn werkelijk bij gebaat zijn.