‘Het is belangrijk dat de mensen op de Antillen zelf bepalen hoe hun toekomst eruit ziet’

SP-leider Emile Roemer in gesprek met het Antiliaans Dagblad.

Welke gedachten vallen u als eerste in als u aan het dossier Koninkrijksrelaties denkt?

‘Dan denk ik aan de eeuwenoude banden tussen onze landen en aan onze gedeelde geschiedenis. Natuurlijk denk ik ook aan de problemen die er steeds zijn, het onderlinge geruzie. Dat vind ik heel jammer, want het is bijzonder dat mensen uit zulke verschillende delen van de wereld zoveel met elkaar gemeen hebben en zo bij elkaar horen. Ik denk ook aan de mensen op de eilanden die het moeilijk hebben omdat ze te weinig geld hebben om van rond te komen, terwijl er ook zoveel rijken zijn – vaak van buiten. Ik vind het ook onbegrijpelijk dat zoveel jonge mensen zo moeilijk aan het werk komen, terwijl tegelijk zoveel werknemers van buiten worden gehaald, goedkope krachten uit Colombia of Venezuela, of uit de Dominicaanse Republiek.’

Vindt u dat Nederland als oud-kolonisator een bijzondere verantwoordelijkheid heeft voor de Caribische delen van het Koninkrijk? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe moet deze volgens u worden ingevuld?

‘Ja, Nederland heeft een bijzondere verantwoordelijkheid. Maar over hoe die moet worden ingevuld, daarover verschillen mensen van mening. Niet alleen tussen Nederland en de andere landen, maar ook op de eilanden zelf. De mensen op Aruba, Curaçao en Sint Maarten zijn diep verdeeld over hoeveel Nederland zich met de eilanden moet bemoeien. Ik merk ook dat het vertrouwen in de eigen bestuurders vaak niet zo erg groot is. Bonaire, Sint Eustatius en Saba zijn zelfs onderdeel van Nederland, maar daar zie je ook hoe moeilijk het is om vanuit Europees Nederland deze eilanden in de Caraïben goed te besturen. We leven al eeuwen samen, maar er is nog altijd veel onbegrip – en dat lijkt de laatste jaren eerder erger te worden dan beter. Ik denk dat het belangrijk is dat de mensen op de eilanden zelf bepalen hoe hun toekomst eruit ziet en wat daarin de rol is van Nederland. Waarbij ik het goed zou vinden als de landen in de toekomst zoveel mogelijk zaken zelf kunnen gaan regelen, maar Nederland ook echt verantwoordelijkheid kan nemen als wij dingen moeten doen.’

Zou u de huidige staatkundige verhoudingen willen veranderen? Zo ja, waarom en hoe?

Aruba, Curaçao en Sint Maarten zijn allemaal landen binnen het Koninkrijk, maar onderling toch heel anders. Bonaire, Sint Eustatius en Saba zijn alle drie onderdeel van Nederland, maar onderling vaak weer onvergelijkbaar. Elk eiland heeft een andere cultuur, ook een andere bestuurscultuur. Mijn collega Ronald van Raak heeft het voorstel gedaan om in de samenwerking tussen Nederland en de eilanden veel meer maatwerk mogelijk te maken. Dat betekent dat we met elk eiland afspraken zouden kunnen maken over wat het eiland beter zelf kan doen – of zelfs veel beter dan wij – en waar nog steeds hulp en bijstand vanuit Nederland nodig is. In zo’n gemenebest kunnen eilanden die dat willen veel meer hun eigen koers varen en hun eigen toekomst bepalen, maar andere eilanden – als zij dat willen – juist meer samenwerken met Nederland.’

De Commissie Spies heeft vastgesteld dat op Bonaire, Sint Eustatius en Saba de armoede sterk is toegenomen sinds de eilanden als bijzondere gemeenten in het Nederlandse staatsbestel zijn opgenomen. Hoe oordeelt u daarover?

‘Dat klopt en dat is een schande. We besteden heel veel geld aan de eilanden, maar dat wordt blijkbaar niet goed besteed. Het is ook heel omslachtig dat deze drie kleine eilanden in de Caraïben worden bestuurd vanuit tien ministeries in Den Haag. Gekker kun je toch eigenlijk niet bedenken? Mijn collega in de Eerste Kamer Meta Meijer heeft zich erg ingezet om een sociaal minimum mogelijk te maken voor Bonaire, Sint Eustatius en Saba, dat moet nu snel gaan gebeuren. Veel armoede op de eilanden is nu verborgen, omdat mensen worden opgevangen door familie en vrienden. Maar er is een grens aan wat mensen kunnen opbrengen en ook een grens aan wat een eiland aankan. In het verkiezingsprogramma van de SP staat dat de nieuwe regering in Nederland een speciaal actieplan moet maken om een einde te maken aan de armoede op deze mooie eilanden. Door meer werk en fatsoenlijke lonen voor mensen waarbij ook rekening wordt gehouden met de hoge prijzen op de eilanden.’

Wat vindt u er van dat de AOV in Caribisch Nederland minder dan de helft bedraagt van de AOW in Europees Nederland terwijl de kosten van levensonderhoud op de eilanden hoger zijn?

‘Naast meer werk en een fatsoenlijk loon zijn ook een betere onderstand en AOV nodig, onze Kamerleden hebben zich daar ook al jarenlang voor ingezet. Je ziet dat zeker op Bonaire de tegenstellingen steeds groter worden, met de veel te dure villa’s aan de zee en de soms slechte huizen verder in het binnenland. Al eeuwen reizen mensen tussen de eilanden, dat hoort bij de Caraïben. Maar we moeten ook oppassen dat Bonaire niet wordt overgenomen door Nederlanders en Amerikanen en andere mensen van buiten, waardoor de mensen die al veel langer op Bonaire wonen het eiland niet meer herkennen. Daarom wil ik ook graag investeren in de jongeren van de eilanden, zodat zij een toekomst hebben op hun eiland en voor hun eigen gemeenschap behouden kunnen blijven.’

Wilt u reageren op de volgende stellingen:

- De Rijksministerraad is een poppenkast want Nederlandse bewindslieden zijn toch in de meerderheid

‘Het Koninkrijk bestaat uit vier landen, maar één land is wel veel groter dan de drie andere samen. Het klopt dat de Rijksministerraad vooral een Nederlandse aangelegenheid is, dat komt ook omdat Nederland zoveel groter is. Daarom wil de SP ook nieuwe en meer gelijkwaardige verhoudingen. Dat kan in een vorm van gemenebest, waarin Nederland niet meer de ‘baas’ hoeft te spelen binnen het Koninkrijk, maar met elk eiland aparte afspraken kan maken wat zij willen dat Nederland wel en niet doet – en hoe Nederland die verantwoordelijkheid ook kan nemen. Nieuwe verhoudingen die beter passen bij een toekomst waarin de eilanden steeds meer zelf willen en kunnen doen en waarin we niet over alles telkens weer ruzie met elkaar hoeven te maken. Dat zou ik graag willen.’ 

- Nederland zou de eilanden beter moeten benutten als 'springplank' voor het bedrijfsleven naar groeimarkten in Latijns-Amerika.

‘Het mooie van ons Koninkrijk is dat we Nederlanders hebben in de Caraïben, die Latijns-Amerika heel goed kennen. Daar moeten we ons voordeel mee doen. Het is heel mooi als bedrijven meer kunnen samenwerken, of als bijvoorbeeld Nederlandse universiteiten en kenniscentra meer gaan optrekken met mensen op de eilanden die goede en innovatieve ideeën hebben.’

- De corruptie op de eilanden tiert welig, het lijkt net Limburg.

‘Ik maak me veel zorgen over corruptie in het Koninkrijk en dat geldt voor alle landen: voor Nederland en voor Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Wat de problemen in de Caraïbische landen zo groot maakt is dat deze eilanden klein zijn, maar wel te maken hebben met veel fout geld, uit de gokindustrie, de drugshandel en wat niet meer. Dat maakt deze eilanden kwetsbaar. Daarom ben ik blij met het grote onderzoek naar de onderwereld, in het bijzonder de gokindustrie. Niet Nederland, maar de mensen op Aruba, Curaçao en Sint Maarten hebben het meeste last van fraude en corruptie, van bestuurders die vooral luisteren naar boeven en niet naar hun eigen bevolking.’

- Aan Curaçaoënaren, Arubanen en Sint Maartenaren moeten voorwaarden worden gesteld als zij zich in Nederland willen vestigen.

We zijn allemaal inwoners van hetzelfde Koninkrijk, met hetzelfde paspoort. Mensen uit Europees Nederland die zich willen vestigen op Aruba, Curaçao en Sint Maarten moeten aan allerlei eisen voldoen. Voor mensen van de eilanden die naar Nederland komen zijn die eisen veel minder. Ik heb daar geen probleem mee, omdat Nederland veel groter is. Maar ik vind wel dat we snel iets moeten doen aan mensen uit de Antillen die in ons land veel overlast veroorzaken. Daarbij zou ik graag meer samenwerken met Aruba, Curaçao en Sint Maarten.’

- Het is goed dat Defensie aanwezig is op de eilanden om de territoriale integriteit van de Caribische delen van het Koninkrijk te bewaken.

Aruba, Curaçao en Sint Maarten liggen in een gebied met veel onzekerheden, bijvoorbeeld met de recente ontwikkelingen in Venezuela. De Kustwacht is een verantwoordelijkheid van alle vier de landen in het Koninkrijk. Nederland doet dit om de eilanden beter te kunnen beschermen, ook tegen illegale drugshandel. Zolang de andere landen daar waarde aan hechten zullen wij hier mee doorgaan en hier in blijven investeren.’

Emile Roemer is lijsttrekker voor de SP bij de verkiezingen van 15 maart. Dit interview verscheen eerd in Antilliaans Dagblad