Denken over Politiek (3): Kant

Wat is de overeenkomst tussen modellen en filosofen? Ze willen allemaal wereldvrede. In ieder geval de achttiende-eeuwse filosoof Immanuel Kant. Die wilde regels opstellen om mensen in vrede te laten samenleven. Om dat te doen onderzocht hij eerst wat voor soort wezens wij zijn: hoe denken wij, wat vinden wij goed en wat vinden wij mooi? Alleen als wij weten hoe mensen denken, kunnen wij volgens Kant een samenleving organiseren.

Kants onderzoek naar de mens leidde tot een omwenteling in de filosofie. Tot dan toe hadden filosofen zich eeuwenlang het hoofd gebroken over hoe je de waarheid zou kunnen vatten: met je verstand, of met je zintuigen?

Het antwoord van Kant lijkt een open deur: allebei! Met onze zintuigen ervaren we de wereld, met ons verstand maken we die indrukken tot een logisch geheel. Maar deze eenvoudige oplossing had grote gevolgen: de waarheid werd menselijk.

Sinds Kant groeide de overtuiging dat de waarheid niet zozeer ‘objectief’ is, iets dat je ergens kunt vinden, maar veel meer ‘subjectief’, afhankelijk van onszelf. Ook in de politiek is het belangrijk om te weten hoe mensen denken en hoe zij de samenleving ervaren.

Onze politiek, onze economie, ons rechtssysteem, zijn allemaal gebaseerd op redelijke individuen, die in vrijheid kunnen beslissen. Maar bestaat die mens werkelijk? Dat bekijken we de komende weken aan de hand van Darwin, Marx en Freud.

Deze column verscheen eerder op The Post Online.